AK Parti {Genel} {Başkan} Muavini Nihat Zeybekçi, Iktisat Gazetesinden Canan Sakarya ve Besti Karalar’ın sorularını yanıtlarken, emeklilik yaşı hakkındaki mühim açıklamalar yapmış oldu. Zeybekçi, “Emeklilik sistemi hakkındaki düzeltim durumunda bir emek harcama, emeklilik yaşlarının yükseltilmesi benzer biçimde bir emek harcama var mı?” şeklindeki suali şu şekilde yanıtladı:
“Emeklilik yaşı fazlaca {düşük}. Bu hususta istikbal nesillere ihanet denebilecek kadar iddialı bir söz söyleyebiliriz. Emeklilik yaşıyla alakalı bir planlama yok ancak yapılmalı mı? Evet muhakkak yapılmalı. Ve tekrar dokunulmamalı. Politika ne vakit aciz ve yeteneksiz duruma geldiği zaman bizim oraların söylemiyle ‘Yörük, sürüsünden adak vermeye başlamamalı.’ İlk dokunduğumuz yer burası olmamalı. Bizim birtakım şeyleri ulusal mutabakatla, tümşeyleri bir kıyıya bırakarak Anayasa’ya koymamız lazım. Bu tarz şeyleri koyduğunuz vakit tekrar emeklilik yaşına gelip de dokunan olmaz.”
Öncelik ile belirtmek lazım olur. Zeybekçi, emeklilik yaşı hakkındaki yeni bir planlama olmadığının altını çiziyor. Bunun yanında, emeklilik yaşlarının fazlaca {düşük} bulunduğunu, tekrar dokunulmamak suretiyle planlama yapılması gerekliliğini ifade ediyor.
Türkiye’de emeklilik yaşı hakkındaki fazlaca sık yasa farklılığı yapıldığı doğrudur. 1950 yılından bu yana 75 senelik dönemde emeklilik yaşı konusu ile ilgili 11 yasa çıkartıldı. 1950-1965 yılları aralığında bayan ve erkeklerde emeklilik yaşı 60 olarak uygulandı. 1965-1969 içinde hanımlarda 55’e düşürülürken erkeklerde 60 yaş korundu.
1969 senesinde ise yaş koşulu kaldırıldı ve emeklilik şartı 5000 prim günü ve 25 sene sigortalılık zamanı ile sınırlandırıldı. 1976 senesinde hanımlarda sigortalılık zamanı 20 seneye indirildi.
1986 senesinde Turgut Özal’ın başbakanlığı döneminde emeklilik yaşı tekrardan getirildi ve hanımlarda 55, erkeklerde 60 olarak tespit edildi.
1992 senesinde Süleyman Demirel hükümetince emeklilikte yaş şartı tekrardan kaldırıldı. Fiilen bayanların 38, adamların 43 yaşlarında emekli olabilmesi sağlandı.
Toplumsal {güvenlik} düzeneğinin açık vermeye başlaması üstüne 1999 senesinde emeklilik yaşı hanımlarda 58, erkeklerde 60 sene olarak tespit edildi. Sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 tarihinden evvelce başlayanlar amacıyla ise kademeli geçiş öngörüldü. Geçiş döneminde 8 Eylül 1999 evveli çalışmaya süregelen bayanların emeklilik yaşı kademeli olarak 40’tan 56’ya, erkeklerinki de 44’ten 58’e çıkartılacak idi.
2008 senesinde çıkartılan 5510 Sayılı Yasa ise ilk kez sigortalı çalışmaya 2008 Mayıs ayından itibaren başlayanlarda emeklilik yaşını 65’e çıkardı. Bunlarda da emeklilik yaşı kademeli olarak artacak. Bir işverene bağlı (4/a) çalışanlarda 7200, kendi adına bağımsız (4/b) çalışanlarda ve kamu görevlilerinde (4/c) 9000 prim gününü 2035 senesi sonuna kadar tamamlayan bayanlar 58, erkekler 60 yaşlarında emekli olabilecek. Söz hususu prim günlerini 2035’ten sonrasında tamamlayanların emeklilik yaşı ise her 2 senede 1 yaş artacak. Bayan ve adamların emeklilik yaşı 2048 senesinde 65 yaşta eşitlenecek.
2023 senesinde çıkartılan emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi ile 8 Eylül 1999 tarihinden evvelce çalışmaya başlamış olanlarda yaş koşulu yeniden kaldırıldı.
EYT düzenlemesi evvel 7 Eylül 1999 tarihinde çalışmaya süregelen bayanlar 56, erkekler 58 yaşlarında, 8 Eylül 1999 tarihinde çalışmaya süregelen bayanlar 58, erkekler 60 yaşlarında emekli olabiliyordu. Aralarında 2 yaş fark bulunuyordu.
EYT düzenlemesinden sonrasında aradaki fark açıldı. Sigortalı çalışmaya bigün evvelce süregelen ve koşulları gerçekleştiren bayanların 38 yaşlarında, adamların ise 43 yaşlarında emekli olabilmesi olası duruma geldi. Böylelikle 2 senelik fark erkeklerde 17 seneye, hanımlarda 20 seneye çıktı. Emekli olan aşağı yukarı 2,9 milyon EYT’linin içerisinde 38 ve 43 yaşlarında emekli olanların adedi oldukça az olsa da meydana çıkan bu yaş farkı 8 Eylül 1999 ardından çalışmaya başlayanlar yönünden kademeli emeklilik beklentisi oluşturdu.
1999 senesinde her ne kadar emeklilik yaşı hanımlarda 58, erkeklerde 60 olarak belirlenmiş ise de bu tarihten evvelce çalışmaya başlayanların emeklilik yaşı kademeli artırıldığı amacıyla fiili emeklilik yaşı daha düşüktü. EYT düzenlemesinden evvelce 2022 senesinde SSK’dan yaşlılık aylığı bağlanan bayan ve adamların averaj yaşı 53 iken, EYT’nin yürürlüğe girmiş olduğu 2023 senesinde erkeklerde 49’a, hanımlarda 48’e düştü. Bayan ve adamların averaj yaşı 4 sene kısalarak 53’ten 49’a geriledi. SSK’lıların averaj ilk emeklilik yaşı 2024 senesinde da aynen devam etti.
2024 senesinde BAĞ-KUR’dan yaşlılık aylığı bağlananların averaj ilk emeklilik yaşı erkeklerde 51, hanımlarda 56, {genel} averajda ise 52 olarak gerçekleşti.
Memurların ilk emeklilik yaşı erkeklerde 56, hanımlarda 54 olmak suretiyle {genel} averajda 56 olarak gerçekleşti.
EYT düzenlemesiyle 8 Eylül 1999 evveli çalışmaya başlayanlar amacıyla fiili emeklilik yaşı düşmüş olsa da 8 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 tarihleri içinde çalışmaya süregelen milyonlarca şahıs amacıyla emeklilik yaşı hanımlarda 58, erkeklerde 60 olarak uygulanıyor.
İlk kere çalışmaya 2020 yılından sonrasında süregelen memurlar ve esnaf statüsündeki şahıslar ile ilk kez çalışmaya 2024 yılından sonrasında süregelen işçi statüsündeki şahıslar 65 yaşından evvelce emekli olamayacaklar. Emek verme hayatındaki milyonlarca şahıs amacıyla emeklilik yaşı esasen yükselmiş halde.
İlk kere çalışmaya 2008-2020 yılları aralığında süregelen bayanlar 58 – 64 yaşları içinde, erkekler 60 – 64 yaşları içinde emekli olabilecekler.
*Haberin görseli Shutterstock doğrultusundan servis edilmiştir.
*Resim temsili
