Yeryüzünde tanıdığımız donmuş su formu teknik olarak buz I olarak biliniyor. Yalnız bu, buzun tanınan 20’den çok değişik fazından sadece biri. Değişik ısı ve tazyik koşullarında, su molekülleri birbirinden fazlaca değişik kristal yapılar oluşturabiliyor.
Yeni keşfedilen buz XXI, 152 su molekülünden meydana gelen büyük yineleyen birimlere haiz tetragonal kristal yapısıyla başka bütün fazlardan ayrılıyor. Bu özellik onu hem yapısal hatta termodinamik yönden eşi benzeri olmayan kılıyor.
EV TİPİ DONDURUCUDA ÜRETMEK İMKÂNSIZ
Bu enteresan formu evde üretmek olası değil. İncelemeciler, Almanya’daki European XFEL tesisinde tespit edilen bir elmas örs hücresi (diamond anvil cell) kullanarak suyu sadece 10 milisaniyede 2 gigapaskal basınca kadar (deniz seviyesindeki atmosfer basıncının aşağı yukarı 20 bin katı) sıkıştırdı.
Tazyik hemen sonra bir saniye süresince yavaşça özgür bırakıldı ve bu prosedür yüzlerce kez tekrarlandı. Bu süreçte X-ışınları saniyede bir milyon görüntü alarak kristal yapının iyi mi değiştiğini kayıt etti.
BUZ VI’YA GİDEN GİZEMLİ ARA DURAK
Elde ettikleri bilgiler, buz XXI’in suyun egzotik fazı buz VI’ya dönüşürken meydana çıkan ara bir adım bulunduğunu işaret ediyor. Kore Standartlar ve su moleküllerinin çok sayıda kristalleşme yolunu meydana çıkardık.”
EVRENİN BUZLU DÜNYALARINA DAİR İPUÇLARI
Araştırmacılara nazaran buz XXI’in keşfi, sadece Dünya’daki suyun davranışını değil, buzlu uydular ve gezegenlerdeki mümkün koşulları da anlamamıza yardım edebilir. Şimdilik tanımlanmamış daha çoğu buz fazının, Neptün, Uranüs veya Jüpiter’in uydularında var olabileceği düşünülüyor.
